شاید بسیاری از ساکنان کنونی ایران ندانند که در بین میلیون ها رنگی که چشم انسان توان دیدن آن ها را دارد، رنگ هایی وجود دارد که به دلیل کاربرد فراوان در هنر ایرانی به نام ایرانیان نام گذاری شده اند. شناختن این رنگ ها و سایر رنگ هایی که ریشه در هنر ایرانی دارند می تواند برای هنرمندانی که به اصالت هنری خود حساس هستند، سودمند و کارآمد باشد. این رنگ ها در سیستم تعیین رنگ ISCC–NBS به ثبت رسیده و نام و اطلاعات هر یک در Encycolorpedia قابل رصد است. در این مقاله به معرفی هر یک از این رنگ ها پرداخته ایم.
در این پست آموزشی قصد داریم تا در خصوص رنگ های ایرانی معروف که در جهان حتی با نام ایران شناسایی می شوند توضیحاتی خدمت شما ارائه کنیم.
1- سبز ایرانی یا فیروزه ای (Persian Green)
رنگ فیروزه ای که از ترکیب سبز، آبی و سفید به دست می آید در فرهنگ ایرانی از اهمیت والایی برخوردار بوده و در تاریخ، فرهنگ و هنر ایران جایگاه خاصی دارد. رنگی است که از سنگ مالاکیت (Malachite) یا همان مرمر سبز الهام گرفته و در سفال ها و فرش های ایرانی بسیار کاربرد دارد و نامگذاری آن هم به همین دلیل بوده است.
رنگ سبز ایرانی که ویکی پدیای انگلیسی این رنگ را رنگ استفاده شده در سفالگری و فرش ایرانی نامیده است. رنگی ست که امروزه به نام رنگ سبز فیروزه ای میشناسیم رنگ محبوب و سمبل طبیعت و سر سبزی برای ما ایرانی هاست.
این رنگ در معماری اسلامی جایگاه ویژه ای داشته و در ساخت بیشتر گنبدهای مساجد و آرامگاه ها از این رنگ استفاده شده است. و حتی می توان گفت که این رنگ با معماری سنتی ایرانی عجین شده است. همچنین این رنگ در آثار نقاشی، مینیاتور، تذهیب به وفور به کار رفته است. به عنوان مثال می توان به مسجد کبود تبریز اشاره کنیم.
2- قرمز ایرانی (Persian Red)
رنگ قرمز ایرانی برگفته از رنگ خاک سرخ جزیره های ایرانی خلیج فارس میباشد چون این خاک ها از ترکیبات سیلسکات آهن و آلومینیوم همراه با منگنز ساخته شده. این رنگ به قرمز دانه اناری نیز معروف می باشد.
ضمناً رنگ قرمز از رنگهای پر استفاده در فرشهای ایرانیست و این رنگ قرمز از گیاهی به نام روناس و همچنین حشره ای به نام قرمز دانه استخراج میشود.
3- آبی ایرانی (Persian Blue)
این رنگ که با نام های آبی لاجوردی، آبی کاربنی، آبی شالی نیز شناخته میشود. رنگ آبی لاجوردی از رنگهای پر کاربرد در کاشی کاری ها و سفالگری های ایرانی می باشد. این رنگ به علت وجود معادن لاجورد در فلات ایران از گذشته های دور در هنر ایرانی مورد استفاده قرار می گرفته. مسجد جامع عباسی اصفهان نیز یکی از بهترین مراجعی است که می توان این رنگ را در کاشی کار های این بنا زیبا مشاهده کرد.
4- آبی ایرانی میانه (Medium Persian Blue)
این رنگ را می توان زیر مجموعه آبی لاجوردی دانست که از شدت رنگ آن کاسته شده است و به سوی سبز نیز تمایل دارد. در بین پارچه فروشان ایرانی با نام آبی ایتالیا کاربرد دارد. این رنگ از جمله رنگ هایی است که در فرش های ایرانی به وفور دیده می شود.
5- آبی ایرانی نیلی (Persian Indigo)
رنگ آبی نیلی کما بیش ارغوانی و به درجاتی از آبی تیره میرسد و به نیلی یا بنفش تیره نزدیک تر است. نیلی، رنگی است که در گذشته به طور طبیعی از خانواده گیاهان نیلی ساخته میشد چرا که رنگ آبی بسیار کمیاب بود. آنطور که در نوشته های یونانیان باستان به چشم میخورد این رنگ در پوشاک رسمی قوم ماد به کار میرفته.
6- رنگ نارنجی ایرانی (Persian Orange)
رنگ نارنجی ایرانی یا اخرایی پررنگ از زمان‌های دور در صنعت رنگرزی و قالی‌بافی و سفالگری ایرانی کاربرد داشته است. این رنگ نیز از خاک سواحل هرمز به دست می‌آید و متشکل از پودر اکسید آهن در خاک است.
این رنگ به اسامی نارنجی حنایی و یا نارنجی آجری نیز معروف است و ریشه نام گذاری آن در انگلیسی به داستان بردن میوه نارنج از راه جاده ابریشم به چین و چینی ها با پیوند آن، میوه شیرین‌تری به نام پرتقال تولید کردند.
7- رنگ عنابی یا آلوی ایرانی (Persian Plum/Prune)
کلمه Prune کلمه فرانسوی “Plum” است، اما در انگلیسی نام “prune” به آلو خشک اطلاق می شود. این رنگ نمایانگر رنگ آلو خشک پخته شده است. اما در ایران به دلیل قرابت این رنگ با رنگ میوه و چوب درخت عناب، به آن عنابی اطلاق می شود. اولین غیر ایرانی که قصد ترجمه ی این کلمه را داشته میوه عناب را نوعی آلوی منحصر به ایران دانسته است. رنگ عنابی از رنگهای خانواده زرشکی و پرکاربرد و معروف صنعت آرایشگری دنیا می باشد.
8- رنگ صورتی ایرانی (Persian Pink)
صورتی از ترکیب سفید و قرمز به دست می آید. در دوره قاجار شاهد اضافه شدن و استفاده این رنگ در صنایع ای چون فرش و کاشیکاری هستیم. نمونه بارز آن را می توان در کاشیکاری های زیبای مسجد سید اصفهان مشاهده نمود. این رنگ در صنعت مد و پوشاک زنانه بسیار محبوب و مورد استفاده است.
9- رنگ رز ایرانی (Persian Roze)
این رنگ که از خلوص یا اشباع رنگی بالایی برخوردار است. این رنگ گل محمدی معروف خودمان است که در واقع گونه ای از گل رز است و کِشت آن از قدیم در ایران رواج داشته و از آن برای تولید عطر گلاب و عصاره استفاده می شود.
گل محمدی نیز در دنیا با نام Persian Rose شناخته میشود. رنگ رز ایرانی را رنگی بین صورتی و رنگ سرخابی می شناسند.
سخن پایانی :
رنگ به کار رفته در هنر ایرانی، در پیوند با جهان پیرامون، هزاران معنی و نقش می آفریند؛ از گنبد فیروزفام پرشکوه در اوج، تا نقش و نگارهای زیبا و چشم نواز فرش ها بر زمین، همه به مدد این رنگ، حیاتی پویا و تحسین برانگیز یافته اند. در این پست سعی کردیم به صورت اختصار به معرفی رنگ های اصیل ایرانی که در هنر ایران زمین به صورت گسترده دیده می گردد را مورد بررسی قرار دهیم. امیدواریم این مطلب مورد پسند شما قرار گرفته باشد.
مطالب مفید دیگر :
انتخاب تابلو بر اساس رنگ دیوار
