تا به حال پیش آمده که احساس کنید خوابی که مدت‌ها پیش دیده‌اید، در جهان واقعی به حقیقت می‌پیوندد؟ ممکن است این اتفاق، چیزی به سادگی تکرار یک موقعیت باشد یا به رخداد حادثه یا دستاورد خاصی مربوط شود. در روانشناسی غرب، به این پدیده دژاوو ( به انگلیسی: Deja vu) گفته می‌شود اما در فرهنگ خاورمیانه و به خصوص اسلام، کلمه دیگری برای آن وجود دارد: رویای صادقه.
نگاه‌های مخالف و موافق زیادی در ارتباط با این پدیده در جریان هستند. موافقان با استناد به روایاتی در کتاب‌های مقدس از جمله قرآن و انجیل و اساطیر و افسانه ها، واقعیت رویای صادقه را تأیید می‌کنند. از سویی افراد شکاکی نیز هستند که رویای صادقه را ترشحات ذهن فوق العاده فعال انسانی می‌دانند.
رویای صادقه چیست؟
حافظه انسان، قدرتی فوق العاده دارد. به ما اجازه می‌دهد تا اتفاقات مختلفی که در طی روز رخ می‌دهند را به خاطر بسپاریم (حتی اگر در خودآگاه ما ثبت نشوند) و دوباره آنها را به یاد بیاوریم. طبیعتاً برای اینکه چیزی در ذهن ما ثبت شود، ما باید در آن موقعیت حضور داشته و در رخداد آن شرکت داشته باشیم یا به هر طریقی از آن مطلع شده باشیم. با این حال، چطور می‌توانیم موقعیت‌هایی از رویای صادقه که در آنها وقایع قبلاً هرگز تجربه نشده‌اند اما احساس می‌کنیم درحال تکرار شدن هستند را توجیه کنیم؟
احتمالاً برای شما نیز پیش آمده است که چیزی را طوری به خاطر می‌آورید که انگار آن را انجام داده یا در آن مکان حضور داشتهاید. تمام جزئیات برای شما آشناست: رنگ‌ها، نورها، صداها، همه چیز. در چنین موقعیتی می‌کوشید خاطره‌ای مبهم را به یاد آورید، وقایع بعدی را حدس بزنید، جزئیات را برای خود روشن کنید و ناگهان به خط پایان می‌رسید. شروع دوباره زندگی و گذر از حس عجیبی که خبر از دانستن اتفاقات آینده می‌داد، این سؤال را برجا می‌گذارد: اصولاً چرا چنین اتفاقی باید رخ دهد؟ آیا حقیقتی در پس رویاهایی که حس می‌کنیم به واقعیت پیوسته وجود دارد، یا تمام ماجرا حاصل بازی ذهن خود ماست؟
رویای صادقه چه زمانی اتفاق می افتد؟
رویای صادقه یا دژاوو زمانی رخ می‌دهد که احساس می‌کنیم درحال تجربه دوباره یک اتفاق، دقیقاً با شرایط مشابه هستیم. در چنین وضعیتی آگاه هستیم که این حس، یک رویا را برای ما تداعی می‌کند و قبلاً تصویری از همین واقعه را مو به مو نظاره گر بوده‌ایم. تقریباً 70 درصد مردم در طی زندگی خود، رویای صادقه را حداقل یک مرتبه تجربه می‌کنند و اتفاقی کاملاً معمولی به حساب می‌آید. شاید با این آمار، تصور کنید که باید درباره این پدیده چیزهای زیادی بدانید و بتوانید دقیقاً توضیح بدهید که چرا چنین اتفاقی می‌افتد.
اما حقیقت چنین نیست. رویای صادقه و حس و حال دژاوو، با لایه‌ای از اسرار ناشناخته و تفاسیر ماوراء الطبیعه که تحت تأثیر مذاهب مختلف و متون کتاب‌های مقدس هم قرار گرفته‌اند، پوشیده شده‌اند. این پدیده همواره به صورت ناگهانی و پیش بینی نشده رخ می‌دهد. دقیقاً به همین خاطر است که تحقیق درباره این مسئله، با دشواری‌های زیادی روبروست و فرضیه‌های زیادی درباره تجربه رویای صادقه وجود دارند. دقیق‌تر بگوییم، بیش از 30 تئوری متفاوت درباره رویای صادقه مطرح شده‌اند. با این اوصاف ممکن است رویای صادقه ما مربوط به هریک از این تئوری‌ها، یا ترکیبی از چند تئوری باشد.
رویای صادقه در روانشناسی
افراد مختلف، تجربه‌های متنوعی از رویای صادقه دارند. ممکن است این رویا کوتاه، متوسط یا طولانی باشد. برای مثال، ممکن است در خیابان ناگهان چهره کسی را ببینید و برای شما آشنا به نظر بیاید، در حالی که قبلاً هرگز آن شخص را ندیده‌اید. این آشناپنداری، به طیف وسیعی از دلایل اتفاق می‌افتد و بسیاری از آنها ناشی از سندرم آشناانگاری اشتباه هستند.
بارها و بارها محققان کوشیده‌اند تا رویای صادقه را شبیه سازی کنند. در یکی از تحقیقات سال 2006، پزشکان با ایجاد شرایط خاصی از هیپنوتیزم تلاش کردند خاطره ویژه‌ای را روی حافظه افراد مورد آزمایش به وجود بیاورند. مثلاً انجام یک بازی خاص، یا نگاه به نوشته‌هایی با رنگ‌های ثابت. سپس تصمیم گرفتند که کدام افراد، این خاطره را به یاد بسپارند و یا فراموش کنند. افراد منتخب، بعد از خارج شدن از هیپنوتیزم احساسی مانند رویای صادقه را تجربه کردند. در پژوهشهای دیگر، دانشمندان با استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی (vr) کوشیدند شرایط رویای صادقه را بازآفرینی نمایند.
برای ایجاد رویای صادقه در این حالت، کافیست شرایط با جزئیات و دقتی خاص بازسازی شود که فرد بعد از بازگشت به دنیای واقعی مجدداً بتواند مشاهداتش را به یاد بیاورد. این موفقیت در بازسازی رویای صادقه، ثابت می‌کند که داستان ربطی به دنیای ماورایی ندارد، بلکه با یک پدیده حافظه‌ای مواجه هستیم. درست مانند کلمه‌ای که نوک زبان است و فراموش می‌شود، رویای صادقه هم خاطره‌ای است که روی نوک حافظه قرار گرفته و علت به یاد آوردن آن را نمی‌دانیم.
